दशैंमा डेंगुको प्रकोप : कुन जिल्लामा बढी असर ?

दशैं पर्वको पूर्वसन्ध्यामा लमखुट्टामा जमेको पानी पोखरीबाट डेंगुका बिरामी बढेको जनस्वास्थ्य विज्ञहरूले चेतावनी दिएका छन् । मनसुन पछिको अवधिमा डेंगुका बिरामी बढ्दै गएकाले सावधानी अपनाउनु पर्ने देखिन्छ।

डेंगुको प्रकोप नियन्त्रण र रोकथाममा स्थानीय निकायको भूमिकामाथि प्रश्न उठेको छ भने विज्ञहरुले असन्तुष्टि जनाएका छन् । इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाले भर्खरै काठमाडौं उपत्यकाका तीनसहित ७६ जिल्लामा डेंगुका बिरामी फेला परेका छन् ।

यस वर्ष, अधिकारीहरूले हुम्लामा डेंगुको प्रकोप पुष्टि गर्न सकेको छैन, जुन विगतका वर्षहरूको तुलनामा उल्लेखनीय भिन्नता हो। के यो वर्ष डेंगुको सङ्क्रमण बढी छ ? नेपालमा डेंगु कति खतरनाक छ ? वर्तमान परिदृश्यको अन्वेषण गरौं।

खतरनाक डेंगु तथ्याङ्क

यस वर्षको जनवरी १ देखि अक्टोबर १० सम्म नेपालमा ३८ हजार ५९ डेंगु पुष्टि भएकामा २० जनाको मृत्यु भएको छ । यो तथ्याङ्कले अघिल्लो वर्षको तुलनामा डेंगुको संक्रमणमा उल्लेख्य वृद्धि भएको देखाउँछ।

प्रभावित जिल्ला लमखुट्टा र हुम्लाभन्दा बाहिर फैलिएका छन् । सबैभन्दा बढी प्रभावित दैलेख, दाङ, अछाम, डोटी, सुर्खेत, बझाङ, डडेल्धुरा, रसुवा, मुगु, जुम्ला, कालिकोट र हुम्ला रहेका छन् । स्वास्थ्य मन्त्रालयले मंगलबारसम्म यी क्षेत्रमा हजारौंमा डेङ्गुका बिरामी भेटिएको जनाएको छ ।

क्षेत्रीय प्रभाव: कुन प्रदेश सबैभन्दा बढी प्रभावित छन्?

अक्टोबर १० सम्मको तथ्यांकअनुसार कोशी प्रदेशमा सबैभन्दा बढी डेङ्गुका बिरामी छन्, जुन नेपालमा कुल सङ्क्रमितमध्ये ६२.८ प्रतिशत रहेको छ। विशेषगरी सुनसरी सबैभन्दा बढी प्रभावित जिल्ला हो ।

गण्डकी प्रदेशमा ६,८१८ (१७.९%), वाग्मतीमा ४,८८३ (१२.८%), सुदूरपश्चिममा १,०८० (२.८%), लुम्बिनीमा ६५५ (१.७%), मधेसमा ५९० (१.६%), कर्णाली प्रदेशमा ५९० (१.६%) केस छन् । 128 केसहरू (0.3%)।

सुनसरी, तनहुँ, झापा, डडेल्धुरा, मोरङ, कास्की, काठमाडौं, धनकुटा, संखुवासभा, कैलाली लगायतका जिल्लामा डेंगुको प्रकोप बढेको छ ।

धेरै मानिसहरू डेंगुको बारेमा चिन्तित छन्, केहि रोचक प्रश्नहरू उठ्छन्।

नेपालमा डेंगु: चिन्ता फैलाउँदै

जब डेंगु नियन्त्रण र रोकथामको कुरा आउँछ, स्थानीय निकायको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ। टायर खुला राख्नु र घर र झ्यालहरूमा लामखुट्टेको जाली राख्नु डेंगुको जोखिम कम गर्न आवश्यक कदमहरू हुन्। सबैले आ–आफ्नो क्षेत्रमा डेंगु नियन्त्रणमा योगदान गर्नुपर्छ ।

टेकुको सरस्वती अस्पतालका विज्ञ डा. शेरबहादुर पुनले वर्षाले एडिस लामखुट्टेको प्रजनन स्थल मात्र नभई डेंगु फैलाउन पनि सहयोग गरेको बताउँछन्। उनले प्रारम्भिक कार्यको महत्वलाई जोड दिए।

“मेरो विचारमा कात्तिकमा डेंगु डरलाग्दो बिन्दुमा पुग्न सक्छ। यो चिसो मौसममा पनि फैलिनेछ। पौषअघि सबैभन्दा धेरै डेंगुका बिरामी परेका छन्। अहिले खुला ठाउँमा लार्भा र टायर नष्ट नगरेमा डेंगु प्रकोपलाई प्रभावकारी रूपमा नियन्त्रण गर्न सकिन्छ,’ डा पुन भन्छन्।

इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाका पूर्व निर्देशक डा बाबुराम मरासिनी डेंगु नियन्त्रणमा स्थानीय सरकारको भूमिका आवश्यक रहेको बताउनुहुन्छ । उनका अनुसार नेपालमा डेंगु नियन्त्रणको प्रयास अपर्याप्त छ ।

“खुल्ला ठाउँमा टायर राख्नेलाई जरिवाना गर्नुपर्छ। यो कार्यले मात्रै डेंगुको ठूलो प्रकोप रोक्न मद्दत गर्न सक्छ,” डा. मरासिनी थप्छन्।

रोकथाम उपायहरू

डेंगु रोकथाम गर्नु सबैको दायित्व हो । यहाँ केहि कदमहरू छन् जुन तपाईंले आफ्नो जोखिम कम गर्न लिन सक्नुहुन्छ:

• खुला ठाउँमा पानी जम्मा हुन नदिनुहोस्।
• पानी कन्टेनरहरू कडा रूपमा बन्द गर्नुहोस्।
• लामखुट्टे जाली प्रयोग गर्नुहोस्।
• लामखुट्टे विकर्षक लागू गर्नुहोस्।
• लामो बाहुलाको लुगा लगाउनुहोस्।
• दिउँसो लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नुहोस्।
• यदि तपाइँ कुनै डेंगु लक्षणहरू अनुभव गर्नुहुन्छ भने व्यावसायिक सल्लाह लिनुहोस्।

डेंगु एडिस लामखुट्टेबाट सर्ने भाइरल रोग हो। यद्यपि सबैजनाले गम्भीर जटिलताहरूको सामना गर्दैनन्, केहीले फ्लू जस्तो लक्षणहरू अनुभव गर्छन् र चिकित्सा ध्यान चाहिन्छ। नेपालको वर्तमान अवस्थाले डेंगु नियन्त्रण प्रयासमा समुदायको सहभागिता र स्थानीय सरकारको संलग्नताको महत्त्वलाई जोड दिन्छ। सतर्क रहनुहोस्, आफूलाई बचाउनुहोस्, र आफ्नो समुदाय भित्र डेंगु रोकथाममा योगदान गर्नुहोस्।

दशैं नजिकिँदै गर्दा विशेषगरी लमखुट्टामा डेंगुको प्रकोप बढ्दै गएको छ । रोकथामका उपायहरू र स्थानीय अधिकारीहरूको भूमिका भाइरसको फैलावट रोक्न महत्त्वपूर्ण छ। डेंगुले नेपालका धेरै जिल्लालाई असर गरेको छ, जनस्वास्थ्य विज्ञहरूमा चिन्ता बढेको छ। डेंगुको जोखिम कम गर्न टायर खुला राख्ने र घरमा लामखुट्टे राख्ने जस्ता पहलहरू आवश्यक छन्।

निष्कर्ष

कात्तिक महिनामा डेंगु उत्कर्षमा पुग्न सक्ने विज्ञहरुले चेतावनी दिएकाले डेंगु नियन्त्रणमा अत्यावश्यकता देखिएको छ । मानिसहरूले आफ्नो समुदायको लागि जिम्मेवारी लिन र यो सम्भावित गम्भीर स्वास्थ्य खतरालाई नियन्त्रण गर्न निवारक उपायहरू अपनाउनुपर्छ।

स्रोत: बीबीसी नेपाली

Frequently Asked Questions

1. What are the most affected districts in Nepal regarding dengue cases?

Dengue has affected multiple districts, including Sunsari, Tanahu, Jhapa, Dadeldhura, Morang, Kaski, Kathmandu, Dhankuta, Sankhuwasabha, and Kailali.